1980 darbesinin ardından hazırlanan 1982 Anayasası, 9 Kasım 1982'de yürürlüğe girdi. O günden bugüne on dokuz kez değişikliğe uğradı, ancak anayasadaki en büyük değişiklik 2017 yılındaki başkanlık sistemi referandumu ile yapıldı. Bugünlerde ise anayasa değişikliği yeniden gündemde.
Peki neden?
Daha önce Anayasanın 101. maddesine göre Cumhurbaşkanı ancak iki kez seçilebildiğinden, Recep Tayyip Erdoğan’ın 2023 yılında yapılacak olan seçimlerde aday olmasının mümkün olmadığını, bu durumun tek istisnasının, meclisin 2/3 çoğunlukla seçimleri yenilemesi olduğunu, ancak cumhur ittifakının meclisteki sandalye sayısının buna yetmediğini yazmıştık. İlk akla gelen, anayasa değişikliği ile bu kuralın değiştirilerek Erdoğan’ın üçüncü kez Cumhurbaşkanı seçilmesinin önünü açılması.
2017 yılında yapılan anayasa değişikliğinin Ak Parti’nin önüne koyduğu bir diğer engel ise Cumhurbaşkanı seçilmek için %51 oy almak gerekmesi. Son anketlere göre oy kaybeden Cumhur ittifakının mevcut siyasi atmosferde %51 oy almasının mümkün görünmüyor. Fakat yapılmak istenen Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanı seçilmek için gerekli olan %51 oy alma şartı kaldırılarak, sandıktan daha düşük oy çıksa dahi iktidarda kalınabilir..
Hukuk alanında da Anayasa Mahkemesi’nin ve Avrupa İnsan hakları Mahkemeleri’nin verdiği kararlar geçmişte hükümeti rahatsız etmiş ve uygulanmayan kararlar gündeme gelmişti. Anayasa’da değişiklik yapılarak bu mahkemelerin kararlarının uygulanmasına kısıtlama getirilebilir, özellikle Anayasa Mahkemesi’nin yetkileri daraltılabilir veya alt mahkemelerce verdiği kararların uygulanmamasının önü açılabilir.
2017 yılında yapılan Anayasa referandumunda yapılan değişikliklerin bir kısmı daha demokratik bir anayasa olacağı iddiası ile sunulmuştu. Örneğin, refarundum öncesi Anayasa’nın 9. Maddesi “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır” şeklindeyken, “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.” şeklinde değiştirildi. Değiştirildi de, ne değişti? Diğer düzenlemeler ve siyasi tutum ile mahkemeler tarafsızlığını yitirdi. Yeni yapılacak Anayasa değişikliğinde de, kulağa hoş gelen, ancak uygulamada hiçbir işe yaramayacak değişiklikler yapılacaktır.
Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2023’te aday olması için daha çok milletvekiline ihtiyaç fuyması gibi, anayasayı değiştirmek için de muhalefete ihtiyacı var. Cumhur İttifakı’nın Meclis’te BBP ile birlikte 337 sandalyesi olsa da, Anayasa değişikliğinin mecliste yapılması için 400, değişikliğin halk referandumuna götürülmesi için ise 360 oy gerekiyor. Muhalefet bu durumda yeni anayasaya razı gelir mi? Ya da milletvekili transferleri olur mu zamanla göreceğiz.
