50’nci Yılında Kıbrıs Barış Harekatı ve Sonuçları

Başkent Üniversitesi Kıbrıs Türk Tarihi Araştırmaları Merkezi ile  Stratejik Araştırmalar ve Uygulama Merkezi işbirliğinde planlanan “50’nci Yılında Kıbrıs Barış Harekatı ve Sonuçları” paneli 2 Mayıs 2024  tarihinde Ankara’da Prof. Dr. İhsan Doğramacı Konferans salonunda  yapılmıştır. Her iki Merkez’in ortaklaşa düzenlediği  etkinlik geniş bir katılımla gerçekleşmiştir. Kıbrıs Barış Harekatı’na katılmış olan  Emekli Tuğgeneral Cemal Ergun Eruç ve Emekli  Albay Mithat Işık’ın anılarını  dinleyince  yıllar öncesine gittim.
Kıbrıs Barış Harekatı, 20 Temmuz 1974 tarihinde Başbakan Bülent Ecevit’in emriyle TSK’nin başlattığı askeri harekattır. Harekatın ilk ayağı  Yunanistan’ın  desteğiyle yapılan  15 Temmuz darbesinin ardından düzenlenmiştir. 14 Ağustos günü başlatılan ikinci harekatla   adanın yüzde 37'si Türk kontrolüne geçmiştir.  140 bin ile 200 bin  Rum adanın kuzeyinden; 42 bin ile   65 bin Türk adanın güneyinden göçmen olmuştur. 
Türkiye harekatın, Zürih ve Londra Antlaşması’nın 4’ncü maddesine  dayanılarak düzenlendiğini açıklarken, Avrupa Konseyi   harekatı işgal olarak değerlendirmiştir. 
Bu, Avrupa Konseyi’nin  çifte standardıdır. Buna ben “BOBON Kriterleri” diyorum. BO: Bizden Olanlar, BON: Bizden OlmayaNlar. Bu çifte standart Türkiye Avrupa Birliği ilişkilerinde de geçerli olduğu için eski komünist ülkeler Romanya ve Bulgaristan  AB üyesi olmalarına rağmen,  Türkiye  kapıda bekletilmektedir. Çünkü BON kapsamında değerlendirilmektedir.

Şimdi bu vesile ile bir anımı paylaşmak istiyorum. 20 Temmuz 1974 Cumartesi günü boş olan Eskişehir İTİA  Başkan lojmanında doktora tez çalışmalarımı tamamlamak üzereydim. Çalışmalarımdan ara verip bahçeye çıktığımda Eskişehir Hava Üssü’nden kalkan 131, 132, 171 ve 172’nci F-100 uçaklarının  önce Batı’ya ve daha sonra Güney’e yöneldiğini fark ettim ama buna bir anlam veremedim. Akşam eve gelince gerçeği anladım. 
Rumların Kıbrıs Türklerine yönelik etnik temizlik yapmasına ve büyük bir askeri güçle Erenköy'e saldırılarına son vermek amacıyla  Türkiye'nin 8 Ağustos 1964'te gerçekleştirdiği hava harekatında uçağının düşmesi sonucu esir alındıktan sonra işkenceyle şehit edilen Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel'in Eskişehir merkezinde heykeli vardır.

Kıbrıs Barış Harekatı’na katılmış Em.Tuğ. Cemal Ergun Eruç, Em. Kd. Komd. Albay Mithat Işık, KKTC’nin eski Ankara Büyükelçisi, SBF’den sınıf arkadaşım Ahmet Zeki Bulunç ve Prof. Dr. Hasan Ünal’ın panelist olduğu etkinlik, saygı duruşu ve İstiklal Marşı’nın söylenmesi ile başlamış, Kıbrıs Barış Harekatı ile özdeşleşen “Bir gece ansızın gelebilirim” ve “Memleketim”  parçaları  Sevim Balyemez tarafından icra edildikten sonra panelin açılış konuşması, Kıbrıs Türk tarihi Araştırmaları Merkezi Müdürü Doç. Dr. Mehmet Balyemez tarafından yapılmıştır. 
Başkent Üniversitesi Rektör Vekili Prof. Dr. Hakan Özkardeş  Kıbrıs Barış Harekatı sırasındaki hatıralarını paylaşmış, Kıbrıs Barış Harekatı’nın  milli  bir dava olduğunu açıklamıştır. Türkiye Muharip Gaziler Derneği Başkanı Beyazıt Yumuk  Kıbrıs’ta 1950-1974 yıllarında yaşanan olayları  açıklamış, Kıbrıs konusundaki etkinliklerinden  dolayı Başkent Üniversitesi Kıbrıs Türk Tarihi Araştırmaları Merkezi’ne teşekkür etmiştir.
KKTC Büyükelçi Vekili Geçici Maslahatgüzar Fatma Soykan, Kıbrıs Barış Harekatı’nın önemine vurgu yapmış,  egemen eşit iki devletli çözümün Kıbrıs’ta uygulanması gereken nihai sonuç olacağını açıklamıştır. Kıbrıs Türk Tarihi Araştırmaları Merkezi Müdürü  Doç. Dr. Mehmet Balyemez’e Kıbrıs davasına yaptığı katkılardan dolayı teşekkür etmiştir.
İlk paneli Doç. Dr. Mehmet Balyemez  yönetmiştir. 1974 yılında Kıbrıs Türk Alayı’nda teğmen rütbesi ile görev yapan Em. Komd. Albay Mithat Işık, harekat öncesinde yaşadıklarını  açıklamış, daha sonra söz alan Em. Tuğg. Cemal Ergun Eruç ise  1960-1962 yılları arasında Kıbrıs Cumhuriyeti ordusundaki hatıralarını paylaşmıştır. Harekat öncesi komando birliklerinin oluşturulması ve bunların Kıbrıs’a harekat yapabilme becerilerinin geliştirilmesindeki yaşadıklarını ve Barış St. Hillarion bölgesindeki çatışmaları  açıklamıştır.
 
Panelin ikinci oturumu, İİBF  Dekanı Prof. Dr. Yelda Ongun’un yönetiminde gerçekleştirilmiştir. İlk konuşmacı  Emekli Büyükelçi Ahmet Zeki Bulunç, 15-23 Temmuz 1974 tarihleri arasında Kıbrıs’ta kamu görevinde olduğunu, Nikos Sampson darbesini nasıl öğrendiğini, seferberlik ilanını ve Boğaz bölgesindeki çatışmaları açıklamıştır.  
Prof. Dr. Hasan Ünal ise Kıbrıs sorununun çok kutuplu dünya düzeninde çözülebileceğini, bunun için uygun şartların oluştuğunu, Rusya Federasyonu ve Türk Devletler Teşkilatı ile geliştirilecek ilişkilerle KKTC’nin tanınma sürecinin hızlanacağını,  bunun için partiler üstü bir anlayışla Eylem Planının hazırlanmasına ihtiyaç olduğunu  açıklamıştır. 
Panel Kıbrıs gazileri ve katılımcıların çektirdikleri hatıra fotoğrafı ile sona ermiştir. Böyle önemli bir etkinliğin Başkent Üniversitesi’nde düzelenmiş olmasına katkıda bulunan tüm emeği geçenleri ve Kıbrıs Türk Tarihi Araştırmaları Merkezi Müdürü  sayın Doç. Dr. Mehmet Balyemez’i tebrik ediyorum.
                                         ***
Bugün 6 Mayıs: Hıdırellez. Anadolu'nun yanı sıra Balkan ülkelerinde, Orta Doğu, Irak, Suriye, Kırım, Azerbaycan'da bayram olarak kutlanan Hıdırellez, karada darda kalan kişilere yardım eden, onlara yol gösteren, bolluk ve bereket getiren Hızır Peygamber ve suların koruyucusu İlyas Peygamber yılda sadece bir kez buluşuyor. Bolluk ve bereketi simgeleyen peygamberlerin ayaklarını bastığı her yerin yeşerdiği, temas ettikleri her şeyin bereketlendiği, şifa dağıttıkları kabul ediliyor. Hatırlamakta yarar görüyorum.

                                                ***
Bugün 6 Mayıs: Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'nde idam edildi. Halk TV’de dün onların anısına bir program yapıldı. Hatırlamakta yarar görüyorum.