Alacağımız mallar ve hizmetlerin çoğunda mutlaka sözleşme yaparız. Yaptığımız sözleşme hem satıcıyı hem de alıcıyı yani iki tarafı da bağlar. Sözleşmeye madde madde detaylı olarak alınacak mal veya hizmetin şartları yazılır. Ancak bazı sözleşmeler var ki satıcı tarafından standart olarak hazırlanır. Standart matbu hazırlanan sözleşmelerin çoğunun satıcının kendi menfaatleri yönünde şartlar olduğunu görebiliriz.
Hazırlanan sözleşmeler satıcı tarafından her ne kadar kendileri menfaati yönünde maddeler koysalar da yaşanan uyuşmazlıklarda çoğu zaman tüketicinin haklı çıktığını görebiliriz. Bunun nedeni ise; Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında yönetmeliğinde bulunan tüketiciyi koruyan maddelerdir.
***
Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında yönetmeliği ne diyor bir bakalım; Tüketici ile kurulan sözleşmelerde yer alan bir şartın haksız şart olarak kabul edilebilmesi için; Tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilmesi, Tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olması, unsurlarının bir arada bulunması gerekir.
***
Bir sözleşme şartının önceden hazırlanması ve standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketicinin sözleşmenin içeriğine etki edememesi durumunda, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir. Sözleşmeyi düzenleyen, bir standart şartın münferiden müzakere edildiğini iddia ediyorsa bunu ispatla yükümlüdür. Sözleşmenin bütün olarak değerlendirilmesinden, standart sözleşme olduğu sonucuna varılırsa, bu sözleşmedeki bir şartın belirli unsurlarının veya münferit bir hükmünün müzakere edilmiş olması, sözleşmenin kalan kısmına bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasını engellemez. Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan listede sayılan şartlar haksız şart olarak kabul edilir. Bu listedeki şartlar sınırlayıcı olmayıp örnek niteliğindedir.
***
Haksız şartların değerlendirilmesi; Bir sözleşme şartının haksızlığı; sözleşme konusu mal veya hizmetin niteliği, sözleşmenin kuruluşunda var olan şartlar ve sözleşmenin diğer hükümleri veya haksız şartın ilgili olduğu diğer bir sözleşmenin hükümleri de dikkate alınmak suretiyle sözleşmenin kuruluş anına göre belirlenir. Sözleşme şartlarının haksızlığının takdirinde, bu şartların açık ve anlaşılır bir dille yazılmış olması kaydıyla, hem sözleşmeden doğan asli edim yükümlülükleri arasındaki hem de mal veya hizmetin piyasa değeri ile sözleşmede belirlenen fiyatı arasındaki dengeye ilişkin bir değerlendirme yapılamaz. Sözleşme şartlarının yazılı olması halinde, tüketicinin anlayabileceği açık ve anlaşılır bir dilin kullanılmış olması gerekir. Sözleşmede yer alan bir hükmün açık ve anlaşılır olmaması veya birden çok anlama gelmesi hâlinde; bu hüküm, tüketicinin lehine yorumlanır. Haksız şartların sözleşmeye etkisi Tüketiciyle kurulan sözleşmelerde yer alan haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür. Ancak sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.
***
İlgili yönetmelik açıkça sözleşmelerde oluşan haksız şartların neler olduğunu söylüyor. Tüketiciler olarak bizlere düşün görev ise hizmet ve mal alımlarında yapacağımız sözleşmeleri iyi okumak, iyi anlamak ve anlaşılmış şekli ile imzalamak olmalıdır. Daha geniş bilgiyi Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında yönetmeliğinde bulabilirsiniz.
