Türkiye ile  Ermenistan arasında normalleşme süreci dördüncü defa  karşılıklı özel temsilcilerin 14 Ocak’ta Moskova’da bir araya gelmesiyle başlamıştır.  2008 yılındaki girişimler sonucunda 2009'da Zürih’te protokoller  imzalanmış  fakat onaylanmamıştır.  Son gelişme üzerine   Erivan Siyasi ve Ekonomik Stratejiler Araştırma Merkezi Başkanı Dr. Benyamin Poghosyan’ın aşağıdaki görüşleri  önemlidir.
  
Moskova’da başlayan görüşmelerin olumlu sonuçlanabilmesi için  iki temel şart vardır. Bunlar; Ermenistan’ın ve  diasporanın (ANCA) sözde Ermeni soykırımını  uluslararasında kabul ettirme çabalarından  ve  Türkiye Cumhuriyeti’nin  doğu vilayetlerini  “Batı Ermenistan”  olarak göstermekten  vazgeçmesidir.
Türkiye ile Ermenistan arasındaki son gelişimlerden rahatsız olan  ABD’deki etkili Ermeni diasporası, taraflar arasında  anlaşmaya varılmasına karşı çıkmakta, Türkiye’ye yaptırım uygulanması için yönetime baskı yapmakta, uluslararasında sözde Ermeni sayrımınım parlamentolarda tanınması için yoğun çaba göstermektedir.
 
Cumhurbaşkanı   Erdoğan’ın  23 Nisan 2014 tarihinde  Ermenilere yönelik  mesajı, iyi niyetin göstergesi olmasına rağmen karşı taraftan  olumlu karşılık bulamamıştır: “…20’inci yüzyılın başındaki koşullarda hayatlarını kaybeden Ermenilerin huzur içinde yatmalarını diliyor, torunlarına taziyelerimizi iletiyoruz. Osmanlı İmparatorluğu vatandaşı herkes gibi Ermenilerin de o dönemde yaşadıkları acıların hatıralarını anmalarını anlamak ve paylaşmak bir insanlık vazifesidir.” 
Erdoğan’ın açıklamasıyla Türkiye tarihinde resmi ağızdan ilk  defa  1915  tehcirine ilişkin Ermenilere taziye mesajı iletilmiştir. Fakat karşı taraf  mesajın içeriğini anlayacak durumda değildir.  Çünkü, Türk ve  Azerbaycan bayraklarını  ayaklar altına alanlarla anlaşmak  nasıl mümkün  olacaktır?
Cumhurbaşkanı  Abdullah Gül’ün 6 Eylül 2008 tarihinde futbol maçı izlemek için Erivan’a yaptığı ziyaretin ardından atılan adımlar, Türkiye-Ermenistan arasında başlayan yakınlaşma süreci karşılıklı olmadığı için  havada kalmıştır. Çünkü;
•    Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti’nin 23 Ağustos 1990 tarihli Bağımsızlık Bildirisi’nin 12’nci maddesinde “Ermenistan Cumhuriyeti, 1915 Osmanlı Türkiye’si ve Batı Ermenistan’da gerçekleştirilen soykırımın uluslararası alanda kabulünün sağlanması yönündeki çabaları destekleyecektir” denilmektedir.
•    Ermenistan Parlamentosu, 23 Eylül 1991 tarihinde aldığı bağımsızlık kararında “Ermenistan Bağımsızlık Bildirisi’ne sadık kalacağını” açıklamış ve taahhüt etmiştir.
•    1995 yılında kabul edilen Ermeni Anayasası’nda “Ermenistan’ın Bağımsızlık Bildirisi’ndeki ulusal hedeflere bağlı kalacağı” bir anayasa hükmü olmuştur. 
•    Soykırım yalanının uluslararası alanda tanınmasının Ermenistan’ın dış politika hedefi olduğu belirtilmiştir.
•    Erivan´da yapılan Gelişen Ermenistan Partisi’nin 4’üncü Kurultayına katılan dönemin Devlet Başkanı Serj Sarkisyan, “Bağımsızlık Karabağ halkının seçimidir. Uluslararası hukuk dahi bu konuda farklı yaklaşım ortaya koyamaz” demiştir.
•    Ermenistan’daki okul duvarlarında asılan haritalarda Türkiye’nin 12 ili yer almaktadır.
•    Ermenistan Milli Marşı’nda “Topraklarımız işgal altında, bu toprakları azat etmek için ölün, öldürün” yazılıdır.
•    Karabağ’da katliam yapan Ermeni kuvvetlere komutanlık yapan eski Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, İngiliz yazar Thomas De Waal’a, “Hocalı’dan önce Azeriler bizim şaka yaptığımızı sanıyordu, Ermenilerin sivil topluma karşı el kaldırmayacaklarını sanıyorlardı. Biz bunu- stereotipi- (zekâ geriliği) kırmayı başardık” demiştir.
•    Dünyaca ünlü tıp dergisi Lancet’i bile kirli amaçları için kullanabilen Ermenilerden nefret etmeden 100 binden fazla Ermeni’nin Türkiye’de iş bulmasına imkan sağlayan  Türk milleti, hiçbir zaman Ermeni bayrağını ilkokul çocuklarının ayaklarının altına serip üzerinden geçmelerine izin vermemiştir.

•    Erivan Belediyesi’nin çöp konteynerlerini Türkiye ve Azerbaycan bayrakları renklerine boyaması, Türk bayrağının ayaklar altına alınması Ermenilerin nasıl bir seviyesizlik içinde olduklarının ispatıdır.  

•    Ermenistan futbol takımının Azerbaycan bayrağını çiğnemesi     bir provakosyondur. Bu kabul edilemez bir davranıştır. Bayrak kutsaldır. Atatürk,  İzmir’e girdiğinde Yunan bayrağını çiğnememiştir:  “ Bayrak bir milletin şerefidir, ne olursa olsun yerlere serilmez ve çiğnenmez, kaldırınız!” 

ABD Başkanı Joe Biden yönetiminin Türkiye'ye büyükelçi olarak atadığı eski Senatör Jeff Flake ve eşi San Francisco'dan  7 Ocak’ta Türkiye'ye gelmiştir.  Flake ve eşi Cheryl, Türk Hava Yollarının TK 2152 sefer sayılı uçağıyla saat 15.00’de Ankara Esenboğa Havalimanı'na inmiştir. Havalimanında gazetecilere açıklama yapan Flake,  "Yanımda eşim Cheryl’i görüyorsunuz. Gördüğünüz gibi Ankara’ya daha yeni ulaştık. Güven mektubumun sunulmasının ardından daha çok konuşacağız. Ancak şu an için burada olmaktan çok büyük bir mutluluk duyuyorum" demiştir.

Flake, 2019'da eski Başkan Donald Trump'ın yönetimi ve Cumhuriyetçi Partinin politikalarıyla ayrıştığı gerekçesiyle Senato'dan emekli olmuştur. Trump'ı eleştirdiği “Conscience of a Conservative” (Bir Muhafazakarın Vicdanı)  kitabı yazan  Flake  aday gösterildiğinde, "Bu atamayla Biden yönetimi Amerikan dış politikası ve diplomasisinin en iyi geleneğini yeniden doğruluyor: Partizan politikaların iç mesele olarak kalması ve diğer ülkelerle ilişkilere karıştırılmaması gerektiği inancı. Amerikan dış politikası, partiler üstü olabilir ve olmalı. Bu benim inancım ve aynı zamanda taahhüdüm"   açıklamasında bulunmuştur.
 
“Geleneksel muhafazakarlığın düşünceli bir savunması ve Donald Trump'ın ona ihanet etme biçimine yönelik kapsamlı bir saldırı. David Brooks, New York Times: Temel muhafazakar ilkeye dönüş için acil bir çağrı ve ülkeyi bir kez daha partinin önüne koyma çağrısıdır.”
 
24 Nisan’da Başkan  Biden geçen yıl olduğu  gibi bu yılda  muhtemelen  “soykırım”  diyecektir.  Biden ve  Yardımcısı Kamala Harris   tehciri “soykırım”  olarak kabul etmektedirler.  Biden, “… bir imha kampanyasında bir buçuk milyon Ermeni tehcir edildi, katledildi veya ölüme yürüdü. Meds Yeghern kurbanlarını saygıyla anıyoruz ki, yaşananların dehşeti asla tarihe karışmasın” demiştir.


 

Kamala Harris  bu kapsamda  şu açıklamayı yapmıştır:  “Bugün Ermeni Soykırımı başlayalı 104 yıl oldu. 1915 ile 1923 yılları arasında katledilen 1,5 milyon Ermeni'yi unutamayız. Kaybedilenleri anan ve ABD'nin tarihteki bu korkunç bölümü kabul etmesini sağlayan bir Senato kararına ortak sponsor olmaktan gurur duyuyorum.” Dikkat çekici durum,  Flake’in Harris’in önünde yemin etmesidir. Çünkü her ikisi de  Ermeni tehcirini soykırım olarak kabul etmişlerdir.
ABD  Temsilciler Meclisi ve Senatosu  2019 yılında soykırımı tanıma kararı almıştır. Bunu bilmeyen yoktur.  24 Nisan 2022’nin gelişi bugünden bellidir.  Bu gerçeğe ve bizim Büyükelçimizin “degrade” edilmiş olmasına rağmen  Jeffrey Lane Flake'i Külliye’de kabul edilmiş olmasının anlam nedir? Flake,  ailesi ve büyükelçilik çalışanlarıyla hatıra fotoğrafı çektirmiştir. (https://www.posta.com.tr/erdogan-abd-buyukelcisi-flakei-kabul-etti-2429506) “Mütekabiliyet” (karşılılık) ilkesi gereği Flake’in itimatnamesini  Cumhurbaşkanı’na değil, ABD’den sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısına sunması çok  isabetli bir davranış olurdu ama olmadı. 
 
Diplomaside  “mütekabiliyet” ilkesi çok  önemlidir. 1985-1990 yılları arasında Paris  OECD Daimi Temsilciliğimizde görev yaptım. 29 Ekim Cumhuriyet Bayramlarında  Paris Büyükelçiliğimizdeki resepsiyonlara katılan  ülkelerin hangi seviyede katılım yaptıklarına dikkat edilir ve karşı tarafın davetine de aynı seviyede katılım sağlanırdı. Konsolos seviyesinde katılım olursa (eğer önemli bir mazereti yoksa) aynı seviyede (konsolos) katılım sağlanırdı.  F 35 uçağı krizi  ve  Pakistan’a savaş helikopteri satışının engellenmesine karşı  ABD’ne  gerekli tepki   gösterilmemiştir. 
Türkiye’nin Washington Büyükelçisi eski Eskişehir Milletvekili,  kendisini ve ailesini yakından tanıdığım  Doç. Dr. Murat Mercan güven mektubunu  Biden’a sunamamışken  Flake’in Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı tarafından kabulü uluslararası ilişkilerdeki “mütekabiliyet” ilkesine  aykırıdır.   Flake'in büyükelçiliği, 16 Ekim'de Senato Dış İlişkiler Komisyonu, 26 Ekim'de de Senato Genel Kurulu'nda Cumhuriyetçi ve Demokrat üyelerin ortak kabulüyle onaylanmıştır. 

Büyükelçimiz Doç. Dr. Murat Mercan güven mektubunu Beyaz Saray Ulusal Konseyi üyesi Avrupa ve Ortadoğu Sorumlusu Amanda  Sloat’a bir restoranda  sunmuştur. (https://www.izgazete.net/diplomasi-makale,2999.html)  Bu, uluslararası ilişkilerde kabul edilemez bir durumdur. Sayın Büyükelçi Mercan’ın nasıl tepki gösterdiğini bilmiyorum. Belki bir protesto notası vermiş olabilir.  
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Aralık 2020’de göreve atadığı Murat Mercan, 15 Mart 2021’e kadar Joe Biden’den randevu beklemişti. “Türkiye'nin yeni Washington Büyükelçisinin akredite edildiği utanç verici sürecin ortaya çıkması. Murat Mercan, birkaç ay bekledikten sonra, itimatnamesini Beyaz Saray'da Amerika Birleşik Devletleri Başkanı'na teslim etmek yerine, Bakanlığın Amerika Birleşik Devletleri Doğu Avrupa ve Orta Doğu ofisi tarafından akredite olduğu bir restorana gitmek zorunda kaldı… Amerikalılar daha sonra onu aradı, ancak randevu Beyaz Saray için değil, bir restoran içindi ve referanslar Joe Biden veya Kamala Harris tarafından değil, diplomat ve Doğu ofisinin Başkanı olan Amanda Slot tarafından kabul edilecekti.” (https://newsfounded.com/greeceeng/washingtons-new-slap-on-erdogan/)
Bu konuda Dışişlerinden  tepki  gelmemiştir. Sayın Melih Aşık, Hasan Esat Işık Paris Büyükelçimiz iken, Ermenilerin Marsilya’da yaptırdıkları soykırım anıtı açılışına Fransız bakanlardan birinin katılmasının “Fransa bu iddiayı benimsiyor” anlamına geldiğini söyleyerek  Ankara’ya döndüğü açıklamıştır. Rahmetli Hasan Esat Bey, Marsilya’daki Ermeni anıtına “Bu anıtlar kinleri ebedileştirir” diyerek tepki göstermiş ve  Türkiye’nin izlemesi gereken yolu şöyle tarif etmiştir: 

“Ben Ermeni sorununun sadece Türkiye için ele alınmasına karşıyım. Tarih pek çok soykırım veya soykırım iddiasından söz eder. Bunlardan yalnız biri üzerinde durmak insanlık saygısı değil, art niyetli bir politik tavırdır. Kabul edilemez. Birleşmiş Milletler bünyesinde kurulacak bir komisyon, ‘tüm soykırımlar’ üzerinde bilimsel bir araştırma yapmalıdır ve devletler buna göre tavır almalıdır.” (https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/melih-asik/anilar-anilar-hasan-esat-isik-6489975)

Flake, ABD Başkan Yardımcısı Kamala D. Harris'in de katımıyla 7 Aralık'ta düzenlenen törende yemin etmiş ve görevi resmiyet kazanmıştır. Kamala Harris, “Bugün Ermeni Soykırımı başlayalı 104 yıl oldu. 1915 ile 1923 yılları arasında katledilen 1,5 milyon Ermeni'yi unutamayız. Kaybedilenleri anan ve ABD'nin tarihteki bu korkunç bölümü kabul etmesini sağlayan bir Senato kararına ortak sponsor olmaktan gurur duyuyorum” diyerek sözde soykırıma destek veren Amerikan tarihinde Başkan Yardımcılığı yapmış ilk Afroamerikalı kökenli ve ilk kadındır. 


Yeni ABD Büyükelçisi Flake, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermenilere karşı gerçekleştirdiği  tehciri    Harris gibi “soykırım” olarak tanımaktadır. Yaklaşık  2,5  ay sonra 24 Nisan 2022’de de ABD Başkanı  Türkiye’yi geçen yıl yaptığı gibi olmayan bir soykırımı yapmakla suçlayacak  ama ve biz  “Ermenistan’la normalleşme adımları için karşılıklı özel temsilciler atayacağız.” Halk dilinde buna “Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu” dendiğini  karar alıcılara bir daha  hatırlatmakta yarar  olduğuna inanıyorum. 

24 Nisan 2022 tarihinde  çok ilginç bir durumla karşılaşacağız. ABD Başkanı “soykırım” (genocide) derken acaba büyükelçi Flake ne diyecektir? Çünkü, ABD’de iken “soykırım” demiştir. Türkiye’de de aynı kelimeyi söylerse 24 Nisan’da ne yapılacaktır? Dışişleri Bakanlığı bu konuda bir hazırlık  yapmakta mıdır? Yoksa yumurta kapıya gelince mi hazırlık yapacaktır?
Büyükelçi Flake, Arizona'yı temsil ederken Meclis'te  ve  Senato'da  2005, 2007, 2010 ve 2014 yıllarındaki  Kongre tasarılarına karşı oy kullanmıştı. Daha sonra  1915'te yüz binlerce Ermeni'nin Osmanlı kuvvetleri tarafından öldürülmesini soykırım olarak kabul eden  Flake, Azerbaycan-Ermenistan ihtilafına da değinerek Türkiye'nin rolünü istikrarsızlaştırıcı olarak nitelendirmişti. Sanırım  ilgili kuruluşlarımızın bundan  bilgisi vardır.


Acaba neden eski Cumhuriyetçi senatör Flake, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ermenilere karşı gerçekleştirdiği  tehciri soykırım olarak tanıyarak bu konudaki önceki tutumunu tersine çevirmiştir? Herhalde Washington Büyükelçiliğimizin bu konuda bilgisi vardır. Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Bob Menendez, tutumunu değiştirip değiştirmediğini ve “Ermeni soykırımını yeniden teyit etmek için bu kuruma ve yönetime katılmaya” hazır olup olmadığını sorduğunda Flake, yankılanan bir sesle “EVET”  demiştir.
Bu süreçte çok önemli bir gelişme de  olmuştur. Sözde soykırımın, ABD eğitim sistemine  girmesi gerçekleşme aşamasına gelmiştir. Öğretmenler Federasyonu 3 Şubat 2021 tarihinde   sözde soykırımın okullarda öğretilmesi için girişim başlatmıştır.  Günümüzde ABD’de  11 eyalette  sözde soykırım  müfredata girmiştir.  ABD’de LAUSD adlı konsolide okul 6 Ekim 2020 tarihinde  24 Nisan’ı resmi tatil olarak kabul etmiştir. LAUSD, 600 bin öğrencinin eğitimini sağlayan 1,300 münferit okulu kapsamaktadır.


Yönetim Kurulu Üyesi Kelly Gonez, "Los Angeles'taki Ermeni aileler her yıl modern tarihin ilk soykırımında kaybedilenleri hatırlıyor ve birçoğunun trajediyle doğrudan bağlantısı var. Takvimimizdeki bu değişiklik, Los Angeles Unified'ın Ermeni cemaatimize olan bağlılığını ve dayanışmasını gösteriyor" demiştir. 
Türkiye bu konuda    haklı olmasına rağmen  uluslararasında etkin  bir girişim yapamamaktadır. Biden’ın bu  yıl “soykırım” ifadesini kullanması, ileride telafisi çok zor durumların ortaya çakmasan yol açabilecektir.   Türkiye aleyhine  toprak talepleri gündeme gelecek,   tazminat davalarının açılmasını körükleyebilecek,  şimdiye  kadar sözde soykırımı tanımayan ülkeler bu yönde adım atmaya cesaretlenecek, Türk ulusu  insanlık dışı bir suçla karalanacaktır. Yurt dışında yaşayan Türk toplumu ve çocukları da yeni tehdit ve tacizlere maruz kalabilecektir. 
Türk Dışişleri Ermeni ASALA terör örgütü tarafından  şehit edilen Türk vatandaşlarını acaba Büyükelçi Flake’e hatırlatmış olabilir mi? Eğer hatırlatılmış ise Flake’in tepkisi ne olmuştur? 1985-1990 yılları arasında Paris’te Ermeni terör örgütü ASALA’nın tehditlerine maruz kalmış biri olarak   Büyükelçinin tepkisini merak etmekteyim. Aşağıda fotoğrafı bulunan  rahmetli Haluk Sipahioğlu  Paris’te OECD Dimi Temsilciliğimizde benim oda arkadaşımdı.
 
Soykırım suçunun tanınmasında 1948 Birleşmiş Milletler Soykırım Sözleşmesi’nin şart koştuğu tek  yetkili mahkemenin  kararının olmadığı  uluslararasında kabul ettirilememiştir. 1915-16 Osmanlı Divan-ı Harp ve 1919-21 Malta Yargılamaları, 2003 AB Adalet Divanı Kararı, 2015 AİHM İsviçre-Perinçek ve 2016 Fransa Anayasa Konseyi Kararları da Türk tezini desteklemektedir. Malta yargılanmaları konusunda  Uluç Gürkan “Ermeni Sorununu Anlamak” kitabında gerçekleri açıklamaktadır.
Sayın Ferruh Demirmen’in “FEYM, CİMER kanadıyla Aralık ayı başında 21 Nisan’ın ‘Van Katliamını Anma Günü’ olarak ilan edilmesi yönünde devlet yetkililerine öneride bulundu, hatırlatmalar yapıldı. Ne ki, devlet tarafından bu yönde bir adım atıldığına dek bir işaret yok”  açıklamasının ciddiye alınmaması  dikkat çekicidir. “21 Nisan 1915, bir gün önce başlayan Van İsyanı’nın ertesi günü vahşete dönerek Ermeni milisleri tarafından şehrin ateşe verildiği ve Müslüman halkının katledildiği tarihi gün. İsyanının ardından Çarlık Rus ordusu 17 Mayıs’ta kolayca Van’a girdi ve olay Ermeni tehcirine yol açtı.” tespitine ben de katılıyorum.  Çünkü; “Van’da yaşanan vahşetin 24 Nisan öncesi dünya çapında anılması ve 1985 yılında yapıldığı gibi, Türk yanlısı akademisyenlerin hazırlayacağı bir bildirinin ünlü bir ABD gazetesinde bir ilan sayfası olarak yayınlanması bulunduğumuz aşamada acilen büyük önem taşımaktadır.”
Tehcirde iddia edilen 1,5 milyon Ermeni kaybı  bir büyük yalandır. Milletler Cemiyeti resmi kayıtlarına göre 200 bin Ermeni, Osmanlıya karşı savaşan İtilaf Devletleri cephesinde savaşta ölmüştür. Ermeni tehciri, BM’in kabul ettiği uluslararası soykırım tanımına uymamaktadır. Eğer Ermenistan’ın tanımını esas alırsak ANZAK askerlerinin 250 bin Türk askerini katletmesi de bir soykırımdır. Çünkü  “ insanın (Türklerin) ortak varoluşlarına  son vermek amacıyla örgütlü bir şekilde öldürülmesi” tanımına uymaktadır. Avustralya ve Yeni Zelanda askerleri,  binlerce kilometre  uzaktan gelerek  250 bin Türkü  Gelibolu’da varoluşlarına son vermek amacıyla örgütlü bir şekilde öldürmüştür.  Bu tanıma göre 18 Mayıs 1944 tarihinde 300 bin Kırım Türkü  anavatanları Kırım’dan sürülerek “ortak varoluşlarına  son vermek amacıyla örgütlü bir şekilde” katledilmiştir. Bu da bir soykırımdır.  
Nazilerin 1940 yılında Polonya’nın Auschwitz kentinde kurduğu toplama kampı, Auschwitz1, Auschwitz2 ve Birkenau olmak üzere üç kamptan oluşur. Naziler, 1940-1945 yılları arasında Avrupa ülkelerinden topladıkları yüzde 90’ı Yahudi olan insanları trenlerle bu kampa getirdiler. Kampta 1,1 milyon ile 1,5 milyon arasında insan gaz odalarında  katledilmiştir. 
Ölenleri fırına taşımak için kampa  demiryolu döşediklerini görünce,  katliamın boyutunun büyüklüğüne tanık oldum. Fakat kampı gezen bir Türk vatandaşının “Kampı gezerken, Türkiye'nin Almanya gibi katliam ve soykırımla anılan bir tarihe sahip olduğunu, ne var ki, bununla yüzleşmekten kaçınan da tek ülke olduğunu düşündüm” (https://m.bianet.org/bianet/insan-haklari/155465-dersim-ve-mauthausen-gusen-nazi-toplama-kampi) diyenlere, sözde Ermeni soykırımının bir yalan olduğuna ilişkin  tarihçilerin kitaplarını                                                                 okumalarını öneririm. 
Birinci  Dünya Savaşı sonrasında İtilaf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 10 Ağustos 1920 tarihinde  Paris’in batı banliyösü Sevr (Sevres)  kasabasındaki Seramik Müzesi’nde  (Musée National de Céramique)  Sevr Anlaşması imzalanmıştır. Müze, Türkiye için Anlaşma’nın imzalandığı yer olması bakımından önemlidir. Bir diğer önemi de Ermenilerin müzenin önüne 8 Mart 2001 tarihinde  sözde Ermeni soykırım anıtı dikmesidir. 
 
Anıtın üzerinde tarafımdan çekilen fotoğrafta da görülebileceği gibi “1915’te Jön Türk Hükümeti tarafından katledilen 1,5 milyon Ermenin anısına” yazılıdır. Benzer şekilde 1,5 milyon rakamı, Auschwitz-Birkenau toplama kampının önündeki anıtta da yazılıdır: “…ABOUT ONE AND A HALF MİLLİON MEN, WOMEN AND CHİLDREN MAİNLY JEWS FROM VARİOUS COUNTRİES OF EUROPE.” 
Müzenin önüne sözde Ermeni soykırım anıtı dikilmesinin sebebi şudur: “Biz Ermeniler Türkiye Cumhuriyetini kuran Lozan Anlaşmasını tanımıyoruz. Bizler Sevr Anlaşması’nın halen yürürlükte olduğunu kabul ediyoruz. Çünkü Sevr’de büyük Ermenistan vardır.” Fransa, 24 Nisan 2003 tarihinde de Paris’te Kanada meydanına Gomitas Sogomonyan adına  bir sözde Ermeni  kin anıtı dikilmesini de onaylamıştır.

Kamboçya'da 1975-1979 yılları arasında gerçekleşen soykırım, yaklaşık 3,5 milyon insanın ölümü ile sonuçlanmıştır. Soykırım Pol Pot liderliğinde Kızıl Kemer üyeleri tarafından gerçekleştirilmiştir.  Tuol Sleng Soykırım Müzesi, başkent Phnom Penh’deki   1975-1979 yıllarında   iktidarda olan  Kızıl Kmerler tarafından gerçekleştirilen soykırıma ilişkin   belgelerin yer aldığı müzedir. 
Müzenin bulunduğu bina Kızıl Kmerler iktidarı döneminde   hapishane olarak kullanılmış,  yaklaşık 17 bin  kişi burada hapsedilmiş, bunlardan  sadece 12'si sağ  çıkabilmiştir. Müzeyi önceki yıl gezdim ve işkence aletlerini görünce şok oldum. (A History of Democratic Kampuchea (1975-1979). Documentation Center of Cambodia, s. 74)  
Katledildiği iddia edilen  1,5 milyon Ermeni’nin mezarları  bulunup, neden Tuol Sleng Soykırım Müzesi’nde olduğu gibi sergilenmiyor? Herhalde Ermeni muhibbi   Taner Akçam  yada  sözde soykırım anıtına giderek çiçek koyan aşağıdaki 16 Türk’ten biri buna cevap verebilir. 

 
1,5 milyon Ermeni katledilmiş ise mutlaka onlardan kalan kemikler bir yerlerde olmalıdır.  Çünkü üzerinden  yüzlerce yıl geçmemiştir.  1,5 milyon rakamı gerçek ise,  ortalama bir insanda 4 kg kemik olduğunu düşünürsek  toplamda 6 milyon kg kemik eder ki, bunların yok olması mümkün değildir. Kutna Hora’yı gezenler bilir. 14. yüzyıldan kalan kemiklere bile bir şey olmamış. 1915’te 1,5 milyon Ermeni katledilmiş ise  bunların kemikleri nerededir?  Dile kolay tam tamına 6 milyon kg kemik nerededir? 
 

1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ni     “soykırım suçu” işlemekle suçlama, ceza hukukunun temel ilkeleriyle  de bağdaşmaz.  Soykırım, bir suç tanımıdır. 1915  tehcirine ilişkin  yetkili mahkeme kararı yoktur. Ceza hukuku,  kişilerin suç oluşturan eylemleriyle ilgilenir. Yetkili Türk mahkemesinin ve yetkili Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin bu yönde  kararı  bulunmamaktadır. Parlamentolar ve uluslararası kuruluşlar 1915  tehcirini  “soykırım”  olarak niteleyemez. Bunlar siyasal amaçlı kararlardır.  
Ermeni  tehciri “holocaust” diye anılan Yahudi  soykırımından farklıdır. Yahudi soykırımı, Nürnberg mahkemesinin kararıyla hükme bağlanmış bir soykırım suçudur. Bu suçu işleyenler uzaydan gelmiş yaratıklar değildir. Suçlanan da Almanya ya da Almanlar değildir. Mahkum olanlar soykırım suçunu işleyen Alman yetkililerdir. Diğer bir deyişle gerçek kişiler olup Alman’dır. 
Ermenistan’ın iddia ettiği gibi  Nürnberg mahkemesi kararı sonucunda  mahkum olanlar Alman olduklarına göre, Almanya’nın tarihte ilk soykırım suçu işlemiş bir ülke olması gerekir ama bu hukuken mümkün değildir. Soykırımı Almanlar değil, Alman kökenli Naziler işlemiştir. Tehcir  iddia edildiği gibi bir suç ise, tehcirin yapılmasının yolunu açan   Talat Paşa olduğuna göre O’nun yargılanıp hüküm giymesi gerekirdi. 
Ama bu mümkün değildir. Çünkü o dönemde “Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme” yoktur ve bu sebeple suç yoktur. Talat Paşa’nın katili Sogomon  Teilirian Almanya’da   yargılanmıştır ama suçluluğu mahkeme tarafından  reddedilmiştir. Kararda cinayet, sanığın aile fertlerinin öldürülmesinin intikamını almak  amacıyla işlenmiş, ahlaki bir eylem olarak haklı bulunmuştur. 
Savunma, cürmün kişisel önemini vurguladığından, suikastın örgütlü yönü göz ardı edilmiş ve bunun sonucu olarak Ermeni terör örgütlerinin işleyeceği diğer cinayetlerin de önü açılmıştır (Şeref  Ünal,  Salomon Teilirian Davası -Talat Paşa Suikastı: Berlin, 2-3 Haziran 1921, 2004, s. 65-66). Talat Paşa davası ve jürinin kararı, Batı dünyasında “Talat Paşa’nın suçunun ispatı”  olarak algılanmıştır. Karar, Almanya’nın da suçunun reddedilmesi demekti ve Almanya’yı suça iştirakten kurtarıyordu. 
Aşağıdaki görseller Ermeni diasporasının Türklere ve Türkiye’ye  nasıl bir peşin yargı ile baktıklarının belgeleridir. Bunlar dururken yakınlaşma nasıl olacaktır? Benim  ümidim yoktur.

 

. 
Ben Hambersom Aghbashian’ın “Ermeni Soykırımı Gerçeğini Tanıyan Türk Aydınları”  kitabında yer alan  aşağıdaki paragrafın ışığında   bir değerlendirme yapılması gerektiği kanısındayım. 
 “Ermeni Soykırımı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ermeni tebaasını tarihsel anavatanından sistematik olarak yok etmesidir. 1915 yılında başlamış ve uzun yıllar devam etmiştir. 1915'ten önce Osmanlı İmparatorluğu'nda yaklaşık iki milyon Ermeni vardı. Bir buçuk milyonu yok edildi, yüzbinlercesi Müslüman olmaya zorlandı ve geri kalanı tüm dünyaya dağıldı. Ermeni Soykırımı'nın ilk modern soykırım olduğu kabul edilmektedir ve Avrupa Yahudilerinin Holokost'undan sonra en çok çalışılan ikinci soykırım vakasıdır. Bugüne kadar 30'dan fazla ülke Ermeni Soykırımı'nı resmen tanıdı, ancak Türkiye bunu reddediyor.” Aghbashian’n iddiası  hukuk dışıdır. Çünkü  tanıma tamamen siyasidir. Bir yargı kararına dayamamaktadır. 
Başta ABD ve Fransa olmak üzere Ermeni diasporası tarafından bir “siyasi kampanya” olarak yürütülen sözde Ermeni soykırımının tanınması yolunda  parlamentolarda alınan kararların hiçbir hukuki değeri yoktur. Ermeni diasporası; dünyayı, tarihsel gerçeklerin ve hukuksal kavramların “siyasi meşrulaştırma” yoluyla tanınabileceği hususunda ikna etmek için her yola başvurmaktadır. Nitekim, dünyadaki farklı devletlerin kurumları tarafından yapılan tanımaların meşruiyeti de  yoktur. Alınan kararların uluslararası bir bağlayıcılığı da bulunmamaktadır. Parlamento kararları hukuki değil siyasidir.  Parlamento kararı, bir dönem sonraki parlamento kararıyla değişebilir. Fakat Nürnberg Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi kararlarını değiştirmek mümkün değildir.

Nürnberg Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi Nazi liderlerine karşı suçlamaları; “barışa karşı suç” (uluslararası sözleşme ve anlaşmaları çiğneyerek savaşı planlama, başlatma ve yürütme), “insanlığa karşı suç” (sürgün, imha ve soykırım), “savaş suçları” (savaş hukukunu çiğneme) ve ilk üç başlıkta işlenen suçların “ortak bir plan”  süreci ile gerçekleştirilmesi olarak tanımlamıştır. 216 oturum süren yargılamalar 1 Ekim 1945 tarihinde sona ermiş ve üçü beraat eden, 22'si için idam cezası istenen 24 mahkum  farklı  cezalara çarptırılmıştır.  
12 kişi hakkında idam cezası verilmiş,  bunlardan Hans Frank, Wilhelm Frick, Juluis Streicher, Alfred Rosenberg, Ernst Kaltenbrunner, Joachim von Ribbentrop, Fritz Saucker, Alfred Jodl, Wilhelm Keitel ve Arthur Seyss 16 Ekim 1946 tarihinde idam edilmiştir. 
Ermeni soykırımı olmuştur  iddiasında bulunan Ermeni diasporasının dayandığı bir mahkeme kararı bulunmamaktadır. Aksine Malta’da yargılanan Türkler hakkında Kraliyet Başsavcılığı “takipsizlik” kararı vermiştir. Uluç Gürkan, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/137997)
 
https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/the-armenian-genocide-1915-16-overview adresindeki fotoğraflar Ermenilere  değil  Türklere aittir.  Mahkeme kararı olmadan kimse Türkleri soykırım yaptı diye suçlayamaz. Yukardaki başlık bir Ermeni propagandasıdır. Madem görüşmeler başladı, o zaman bu iftiralar son bulacak mı? Benim ümidim yoktur ama bekleyip göreceğiz. 
Aşağıdaki fotoğraf bir düzmecedir.  AFP kaynaklı bir sahtekarlıktır. Dikkatlice bakılınca sahtekarlığı görmemek mümkün değildir. İki asker montajdır. Çünkü ikisinin de boyu en azından 4 metrelik duvar kadardır. Kafatasları vardır ama vücutları yoktur.  2015 yılında soykırım olduğuna göre kuru kafaların vücutlarına ne olmuştur?  1915 yılında  sözde soykırım olduğuna göre  o tarihte kuru kafa olmaz. Üzerinden yıllar geçmesi gerekir. Biraz akıllı olalım. Belki yeni Büyükelçi bunları görünce fikrini değiştirir ve Biden’ı da etkiler. 

 
Hukuk açısından, o tarihte soykırım bir suç olarak tanımlanmadığı ve yasaların geriye yürütülmesi mümkün olmadığı için soykırım  diye bir durum yoktur. Osmanlıya başkaldıran Ermenilerin tehciri vardır. Sahtekar Ermenilerin yalanları  24  Nisan öncesi ABD Büyükelçisi ile paylaşılmalıdır. Ermeni halkının yok edilmesi söz konusu değildir. Öyle olsaydı İstanbul’da bir tane Ermeni kalmazdı, Agos gazetesi de yayınlanamazdı. Nor Zartonk (Yeni Uyanış) Temsilcisi Murad Mıhçı’ya göre “Kalmışız 40 bin kişi, bunun yarısından fazlası ihtiyar, kalanın çoğu yavaş yavaş yurt dışına gidiyor”  açıklaması da doğru olmazdı. Ermeni tehcirinde   kayıp yaşanmasının sebebi, büyük ölçüde organizasyonsuzluktur. Tehcirde hayatını kaybeden Ermeni sayısında bir uzlaşı yoktur. Fakat sözleşmedeki tanıma uyduğu sürece bir kişinin ölümü bile soykırımdır. Tıpkı Bosna soykırımında olduğu gibi. Büyükelçi  Flake gerçekleri bilmemektedir.  Ermenilerin sahtekarlklarına ilişkin   örnekler aşağdadır. 
Ermeni diasporasının Fransa’daki önde gelen isimlerinden ve çok sayıda Türk diplomatın şehit edilmesinden sorumlu olan Ermeni terör örgütü ASALA’nın avukatı Patrick Deveciyan, Covid-19 nedeniyle 29 Mart 2020 tarihinde hayatını kaybetmiştir. Paris’te görev yaptığım 1985-1990 döneminde çok aktif bir Türk düşmanı olarak tanıdım kendisini. Ermeni kökenli Fransız politikacı, 1983’te girdiği siyasette hem eski Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac hem de Nicolas Sarkozy dönemlerinde bakanlık görevi üstlenmişti. Deveciyan’ın  bir cümlesi yukarıda adı geçen 16 Türk vatandaşının kulağına küpe olmalıdır: “Ben Ermeni değilim Fransızım.”  Tıpkı  “oyunu kaybederseniz kuralı değiştirin” de olduğu gibi. 
Yurt dışında yaşayan Ermeniler en yalancı    diasporadır.  Dünyada bunun bir benzeri  yoktur.   “Savaşın Yüceltilmesi” tablosu müthiş bir sahtekarlık örneğidir. Kimsenin aklına gelmeyecek aşağılık iftiraları atabilen bir millete acaba ne denir?  Savaş resimleriyle ünlü Rus ressam Vasili Veresçagin‘in  (annesi benim gibi Kırım Tatar kökenlidir) tablosunu Ermeniler, güya sözde soykırımda ölen Ermenilerin kafatasları olarak dünya kamuoyu ile paylaşmışlardır. Bunun ressam  Vereşçagin’in 1871’de yaptığı yağlı boya resim olduğunu SBF’den hocam Prof. Dr. Türkkaya Ataöv kanıtlamıştır
 
Ermenilerin ikinci büyük  yalanını da yine  Prof. Dr. Ataöv ortaya çıkarmıştır. Ataöv, konferans için gittiği Los Angeles California Üniversitesi’nde “İnkarın Yüzü Yalan Söylemez” başlığı ile Atatürk’ün Köşk’te çekilmiş bir fotoğrafının tahrif edildiğini görmüştür. 
  
Sahtekar Ermeniler köpeklerin yerine bağırsakları dışarı çıkarılmış bir Ermeni çocuk cesedini yerleştirmişler.  Sözde soykırımı kanıtlamak için, akla gelmedik yalana başvurmaktan ve tarihi belgeleri tahrif etmekten kaçınmayan Ermeni diasporası bir aşağılık tahrifata  daha imza atmıştır. Hocam  Ataöv Hürriyet’e yaptığı açıklamada, California Üniversitesi’nde sahnenin yan gerisine (fotoğrafın sahneye göre sol yan tarafı)  asılan  ve Atatürk’ün fotoğrafının önüne bağırsakları dışarı fırlamış kanısını veren  bir  çocuk cesedini görünce çok şaşırmıştır. İlanın en üstünde ise “İnkarın Yüzü Yalan Söylemez” başlığı vardır. Toplantı, 14 Nisan 2005 tarihinde  Alfa Epsilon Omega Ermeni Soykırımı Anma Komitesi’nce düzenlenmiştir.  Ataöv’ün  açıklaması  aşağıdadır. 
“Fotoğrafın sol üst köşesinde Atatürk’ün Latife Hanım’a yazısı ve imzası var. Fotoğrafın aslında Atatürk’ün ayağının dibinde sanki bağırsakları çıkmış gibi duran bir çocuk değil, dört tane ufak köpek yavrusu var. Ermeni foto- kurgucular bu köpekleri bir ölçüde yerlerinde tutup üstüne bir resim yapıştırmış ve barsak kanısını uyandıracak bir çeşit kolonu eklemeyi de ihmal etmemişler. Hedefleri; bir ulusu, Cumhuriyet rejimini ve onun kurucusunu böyle bir sahtekarlıkla karalamak ve bu oyunu ortaya dökmede hem aciz, hem isteksiz yabancı çevrelere soykırım diye bir şeyi kısa yoldan kabul ettirmektir.” 
Diaspora Ermenilerinin üçüncü büyük yalanını Bilkent Üniversitesi’nde görev yapan Prof. Dr. Jeremy Salt tespit etmiştir. Avustralyalı tarihçi 2005 yılında Oxford Üniversitesi tarafından yayınlanan  Prof. Dr. Donald Broxham’ın “Büyük Soykırım Oyunu: Emperyalizm, Nasyonalizm ve Osmanlı Ermenilerinin Yok Edilişi” (The Great Game of Genocide. Imperialism, Nationalism and the Destruction of the Ottoman Armenians) kitabındaki fotoğrafların gerçek olmadığından şüphelenince, bir sahtekarlık daha ortaya çıkmıştır. Erivan’daki Soykırım Müzesi’nde sergilenen, altında “Türk resmi görevlisi açlıktan ölmek üzere olan Ermeni çocuklara ekmek göstererek alay ediyor” ifadesinin yer aldığı fotoğraf sahtedir. 
 
Fotoğrafta elinde ekmek tuttuğu görülen adam montajlanmıştır.  Kitap yayınlanınca o dönem İngiltere Türk Dernekleri Federasyonu  koordinatörü Servet Hassan Oxford Yayınları Tarih Editörü Christopher Wheeler’e fotoğrafın montaj olduğunu açıklamıştır.  Wheeler, fotoğrafın sahte olduğunu kabul etmiş, kitapların  piyasadan çekildiğini açıklamıştır.  Sonraki baskılarda  fotoğrafın altına, “Bu fotoğrafı her iki tarafın da başvurduğu sahtekarlıklara örnek teşkil etmesi için yeniden yayınlıyoruz” açıklamasını   eklemişler. 
Fotoğraf Dünya Savaşı’nda çekilmiş olsaydı adam Osmanlı memuru olmalıydı, Türk görevlisi değil. Fotoğraftaki adam ceket ve kravatlı. Oysa Osmanlı memurunun boynuna kadar düğmelenen yakasız gömlek ve fes giymesi gerekirdi.  Fotoğrafın pikselleri 2400  defa  büyütülünce birçok fotoğraftan alınmış parçalardan oluştuğu  görülmüştür. Adam figürü  derlemedir. Çocuklardan birinin elinde bir şey varmış gibi görünüyor. Oysa elinde hiçbir şey  yoktur. Çocuğun parmak kenarları kesik kalmış. Çocuklardan birinin, bir kolu diğer kolundan çok daha incedir. Adamın arkasındaki duvar, birdenbire beyaz bir boşluğa dönüşmektedir.  
 
Dördüncü büyük  yalanı  AVİM  belirlemiştir.  Türk Tarih Kurumu’nda AVİM araştırmacıları tarafından araştırma yapılırken bir fotoğrafın sözde Ermeni soykırımı propagandası amacıyla kullanıldığı  fark edilmiştir.  Fotoğraf 1904 yılına aittir. Rus Kazakları, Rusya’dan  bağımsızlıkları karşılığında Rus ordusunda ayrı bir “Rus Kazak Birliği” oluşturmuşlar. Pro Armenia gazetesinin 15 Eylül 1904 tarihli sayısında Rus Kazaklarının mezalimi gösterilmiştir. Bunun, sözde Ermeni soykırımı ile ilgisi yoktur. Arama motorlarında aratıldığında fotoğrafın,  sözde Ermeni soykırımı propagandası amacıyla kullanıldığı görülmektedir.  Fotoğraftakiler  Rus Kazaklarıdır. 
Beşinci büyük yalan Merrill D. Peterson’a aittir: “1915 ile 1925 yılları arasında Osmanlı Türkiye’sinde 1,5 milyon kadar Ermeni Suriye çölüne yürürken erkek, kadın ve çocuk öldü, infaz edildi ve açlık kurbanı oldu.” Eğer sözleşmedeki tanıma uymuyorsa yüzbinlerce kişinin ölümü bile soykırım olmayabilir. Tıpkı Çanakkale’de şehit olan 250 bin Türk gibi. 
24 Nisan 2022’de  “Biden 1915 olaylarını 'soykırım' olarak tanımladı, Türkiye sert tepki gösterdi” mi olacaktır?  Biden soykırım derse  Ankara’daki büyükelçisi ne diyecektir?  Çünkü kendisi geçen yıl ABD’de “soykırım” demişti. 2,5 ay sonra yine “soykırım” (genocide) derse ne olacaktır? Bekleyip göreceğiz. 
 
 
“ABD'nin bir sonraki Türkiye büyükelçisi olmaya aday olan eski Cumhuriyetçi senatör Jeff Flake, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ermenilere karşı gerçekleştirdiği toplu mezalimleri  soykırım olarak tanıyarak bu konudaki önceki tutumunu tersine çevirdi. Senato Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Bob Menendez, tutumunu değiştirip değiştirmediğini ve “Ermeni soykırımını yeniden teyit etmek için bu kuruma ve yönetime katılmaya” hazır olup olmadığını sorduğunda Flake, yankılanan bir “EVET” ile  cevaplamıştır.” Bu açıklamasına rağmen Cumhurbaşkanı Erdoğan büyük bir jest yaparak kendisini 26 Ocak’ta Külliye’de kabul etmiştir.
 
“IAGS, 2005 yılında Türkiye'nin o zamanki Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'a yazdığı mektupta şunları  açıkladı: "Ermeni soykırımını sadece Ermenilerin onaylamadığının, aynı zamanda soykırımı inceleyen bilim adamlarının ezici görüşü olduğunun altını çizmek istiyoruz.”
 
24 Nisan 2022,  Türk Ermeni ilişkilerinde yeni bir sayfanın açılıp açılmayacağının tarihi olacaktır. İstanbul Erivan uçak seferleri  ya günde 2  sefere çıkarılacak, ya da 24 Nisan 2022 tarihinde son seferler yapılacaktır. Çünkü “Zengezur Koridoru” hakkında Paşinyan,  "Bakü yönetimi bizim topraklarımıza göz dikmiş. Zengezur Koridoru ne demek? Bu terimi kim icat etti? Ermenistan'ın koridor mantığına karşı olduğunu defalarca ifade ettik."  demiştir.
Aşağıdaki haber 24 Nisan 2021 tarihine aittir.
“24 Nisan 2021 tarihinde  Erivan'da anma törenleri yapılıyor. Ermeni tarihçilere göre katliamların başlangıcı olan 24 Nisan 1915'in 106'ncı yıldönümü dolayısıyla düzenlenen törenler cuma akşamı başladı. Anma törenine katılan yaklaşık 10 bin kişi ellerinde meşalelerle yürüyerek Özgürlük Meydanı'ndaki Ermeni Soykırımı Anıtı önünde toplandı. Buradaki törende Türkiye bayrakları yakıldı.” Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları  her 9 Eylül’de İzmir’de   Yunan bayraklarını yakmazlar. Aramızdaki fark budur.   Bir tehciri soykırım yalanına sarılarak dünyayı kandırmaya çalışan bir ülkenin uçaklarının İstanbul’a gelmesinin  Türkiye’ye sağlamış olduğu yararın ne olduğunun açıklamasında yarar vardır.
Erivan ve İstanbul arasında doğrudan uçuşların yeniden başlamasından bir gün sonra, FRANCE 24'ün Türkiye muhabirleri Shona Bhattacharyya ve Ludovic de Foucaud,  Ermenistan’daki Ermenilerin ilişkiler hakkında ne düşündüklerini öğrenmek için Erivan’a  gitmiştir. Açıklamaları aşağıdadır. 
  
“Kamera önünde konuşmayı kabul eden alışveriş yapanlar ve satıcılar çok az sayıdadır. Pek çoğu, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın, Ermenistan'ın 1915 soykırımı dediği şeyi tanımadan Türkiye'nin görüşme davetini kabul etmesine kızgın. Bir Erivanlı olan Haïg'in dediği gibi ‘Sınırları açmak çoğunlukla ekonomik kalkınmayı teşvik etmek içindir. Ama daha kardeşçe bir ilişki kurmak, hayır, bu söz konusu değil. Bir Ermeni atasözü der ki, 'Düşmanınız dostunuz olsa bile yine de elinizde bir sopa tutmalısınız.’ Eski Sovyet imparatorluğunun bir parçası olan Ermenistan'ın ekonomisi  büyük ölçüde Rusya'ya bağımlı. Dünya Bankası'na göre vatandaşlarının yarısı yoksulluk içinde yaşıyor. Bir Türkiye  Ermenisi olan, iflas etmiş bir havayolunun kurucusu  Dikran Altun, daha güçlü bağlar olasılığı konusunda ihtiyatlı bir iyimserlik içindedir. ‘İnsanlara daha düzgün bir hayat vermenin yollarından biri de Türkiye ile bağlara sahip olmaktır. Yollardan biri bu, tek yol bu değil ama şimdiye kadar hiçbir bağlantımız yoktu ve insanlar böyle de yaşıyor..”

Tüm bu  gelişmelere son nokta 24 Nisan 2022’de konulacaktır. Ermeni diasporası ve Ermenistan sözde soykırım iddialarından vazgeçmedikleri sürece ilişkilerin normalleşmesi mümkün değildir.  Diyelim ki, sözde vazgeçtiler. Bu durumda dünyanın dört bir tarafında dikilen sözde Ermeni  soykırım anıtları ne olacaktır? Ermenistan ASALA’nın şehit ettiği Türk diplomatları hakkında özür dileyecek mi? “Zengezur Koridoru” açılacak mı? ANCA  Türkiye aleyhine faaliyetlerine son verecek mi?  Ermenistan Türkiye’den toprak talebinden vazgeçecek mi? Biden 24 Nisan 2022’de ne diyecek? Biden soykırım derse, ABD Büyükelçisi de “soykırım”  ifadesini kullanırsa ne olacak? Bu söylem ABD Türkiye ilişkilerine nasıl yansıyacak? Bu gelişmeler hakkında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tepkisi ne olacak? Tüm bu soruların cevaplanması 2 aylık sürede mümkün mü? Bekleyip göreceğiz. Benim temennim önceki görüşmelerdeki başarısızlıklar bu defa yaşanmamalı, bu  fırsat kaçırılmamalıdır. Ama Türkiye  taviz vererek değil.