İyilik nedir desem? Neden iyilik yaparız?
İyilik; hiçbir karşılık beklemeksizin yapılan yardım diye ifade ediyoruz. Peki sizce herkes yaptığı iyilikte acaba bu kadar masum mu? İyilikleri herkes karşılıksız mı yapıyor ?Siz ne düşünürsünüz?
Maalesef her zaman insanlar davranışlarında ve yaptıklarında samimi değiller. Bu nu yaşayarak öğrenmiş oluyoruz.
Dünyada insanları etkilemek ve zekice yönetimi sağlamak için yapılan bir çok manipülatif etkileme teknikleri var. Bilim uzmanları bu gibi tekniklerin psikolojik nedenlere bağlandığını tespit etmiştir. Bunlardan bir tanesi de Ben Franklin Etkisi. Bunu gündeme gelmesini bu etkiyi gündeme getiren bilim adamı, diplomat, mucit, matbaacı, yazar, devlet adamı Benjamin Franklin olmuştur.
Bugün size biraz bundan bahsetmek istiyorum.
Benjamin Fraklin Etkisi; hoşlanmadığımız, çok tanımadığımız ya da sevmediğimiz bir kişiye iyilik yaptığımızda, kişiye karşı bizde var olan olumsuz duygularımızın daha ılımlı ve pozitif olabilmesi ve iyilik yaptığımız kişiyi sevmeye başlamamız, iyilik yapmaya eğilimli olmamız durumudur. Tam tersi olarak, incittiğimiz birinden hoşlanmamız, ona karşı kötülüğe meyilli olduğumuz durumudur. Etkinin bizde yarattığı duruma karşı yapılan tepkinin farklı olarak yansıtılması, Bilimsel Çelişki kuramı ile açıklanabilen bu fenomenin adıdır Ben Farklin Etkisi ... Hoşlanmadığımız, sevmediğimiz birine iyilik yapmak, bilişsel tutarsızlığa yol açar. Bu çelişkiden kaçınmak için o kişiyi sevme eğilimi gösteririz.
Ben Franklin Etkisi; sizden çok tanımadığınız, hoşlanmayan birine sizi sevmesini istiyorsanız ondan reddetmeyeceği bir iyilik isterseniz, kişi iyilik yaparak sizinle olan ilişkisine yatırım yapmış olacağı için, iyilik yapmış olmasından ötürü sizi sevmiş olması gerektiği fikrini benimsemeye ve sizi daha çok düşünmeye başlayabilir. Duygularında değişimi tetiklemiş olabilecek ve o kişiye iyilik yapmaya daha yatkın olmaya başlayabilecektir.
Franklin;
"Size bir iyilik yapmış birisi, sizin ona yapma zorunluluğunuzu yerine getirmenize kıyasla, yeniden yapmaya çok daha hazır olacaktır."
Fenomenin Tarihsel Kökenine gelince;
Franklin otobiyografisinde siyasi rakiplerinin düşmanlığı ile nasıl mücadele ettiğini anlatmıştır. Otobiyografide yer alan konu ile ilgili örnek şöyledir: Franklin siyasi bir hasmının kütüphanesinde nadir bulunan bir kitap olduğunu duyar duymaz bir mektup yazar. Mektubunda bu nadide eseri birkaç günlüğüne ödünç istermiştir. Kitabı iade ederken de yine bir mektup yazar ve kendisine yapılan iyilikten ötürü duyduğu minneti dile getirirmiş. Bu yöntem siyasi rakiplerinin sempatisini kazanmasını sağlarmış. Yöntemi uyguladığı kişiler Franklin’e eskisine nazaran daha ılımlı, pozitif ve samimi davrandıklarını gözlemlemiştir.
Yardım istemek zordur. İnsan bunu bazen gurur yapar ve kendine yediremez. Yine de yardım istemekten kaçınmayın ve reddedilmekten korkmayın derim. Çünkü birinden yardım istediğimizde biz istediğimiz yardımın neden olacağı mahcubiyete yoğunlaşırız. Yardım istediğimiz kişi ise reddetmenin kendinde oluşturacağı vijdanının oluşturacağı baskı ve suçluluk duygusuna odaklanır. Bu nedenle yardım taleplerine hayır demek güçtür. Birinden yardım istemeden önce ona küçük bir iyilik yaparsanız, o kişinin hayır deme ihtimalini azaltırsınız. Ancak karşılıklılık ilkesinin çalışması için bu ikisi arasında geçen sürenin kısa olması gerekmektedir.
Bu yüzden eğer büyük bir iyiliğe ihtiyacınız varsa küçük iyilikler isteyerek ve karşılığını vererek ilerlemeniz daha iyi sonuç verecektir.
Bu teknikleri, fenomenleri bilen ve bu bilimsel bulgularını gündelik hayatında kullananların  kötü niyetli kişiler olacağını düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz. Çünkü biliyoruz ki hiçbir bilgi kötü veya iyi değildir. Onları kötü veya iyi yapan, bizim o bilgiyi algılama ve kullanma şeklimizdir. Bu nedenle iyiye odaklanıp olaylara ve kişilere objektif yaklaşmalıyız diye düşünüyorum.
İnsanlarla aramızdaki sorunları, gerilimi, problemleri çözebilmemiz için onlara düşüncelerimizi, yaklaşımlarımızı, davranışlarımızı, değiştirebiliyoruz ve değiştirebilmeliyiz. Bu da, sosyal hayatımız ve toplum içerisinde anlaşmazlık ve uyumsuzlukların çözülmesini sağlayacaktır.
Siz siz olun sevgi ile iyilik yapmaktan vazgeçmeyin …
Ebru Emre